مرتبه قلب

يکی از شئون نفس ناطقة انسان مرتبة قلب اوست که در فارسی از آن به «دل» تعبير می کنند. قلب به معنای گرديدن و جا به جا شدن است. نفس انسان حال واحدی ندارد و دائماً در انقلاب است. گاه حال خوشی دارد و گاه بد حال است. گاهی در هنگام نماز و ديگر عبادات حال مناجات داردو گاهی ندارد. يک وقت است دست به قلم می شود و خوب می نويسد و وقت ديگر هر چه سعی می کند نمی تواند بنويسد. دوستی ها، معاشرتها، رفت و آمدها همه و همه در حالات و دگرگونيهای قلب مؤثرند. گاهی انسان مي بيند جرقه ای خورده و حالات خوشی دارد اما پس از مدتی متوجه می شود به واسطة جرقه ای ديگر افول کرده و آن حال خوش را از دست داده است.  حال که منقلب شد خوب و بد مي گردد. اين بخش از نفس ناطقه را تعبير به «قلب» يا «دل» می کنند.

روزی از حضرت يعقوب (عليه السلام) پرسيدند: چرا وقتی فرزندت را در تاريکی کنعان به چاه انداختند متوجه نشدی اما توانستی پس از چهل سال بو پيراهنش را از سرزمين مصر که تا يمن فاصلة بسيار داشت حس کنی. در جواب فرمود: 

بگفتا: حال ما برق جهان است         

دمی پيدا و ديگر دم نهان است

​ گهـــی بـر طارم اعلــی نشينيم         

گهی تا پشت پـای خود نبينيــم